Τα οφέλη της άθλησης για την υγεία μας είναι αδιαμφισβήτητα. Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι το γεγονός ότι οι γιατροί τη συστήνουν ακόμα και σε διαγνωσμένους ασθενείς με στεφανιαία νόσο ή ελεγχόμενη καρδιακή ανεπάρκεια! Υπάρχουν όμως - σπανίως βεβαίως - ορισμένα τραγικά γεγονότα όπως οι πρόσφατοι θάνατοι της 25χρονης Κενυάτισσας Pamela Lisoreng μετά από προπόνηση ή της 16χρονης Cameron Gallagher καιτου 48χρονου Brian Hicks σε ημιμαραθώνιο στην Αγγλία και τις ΗΠΑ αντίστοιχα. Τα γεγονότα αυτά, όσο δυσάρεστα κι αν είναι, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να μας προβληματίσουν για την επικινδυνότητα της άσκησης. Έρχονται όμως για να τονίσουν την εξαιρετική σημασία του προληπτικού καρδιολογικού ελέγχου για όποιον αθλείται.
Ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος είναι πολλές φορές η πρώτη εκδήλωση υποκείμενης καρδιαγγειακής νόσου και συχνά συμβαίνει σε προηγουμένως ασυμπτωματικούς* αθλούμενους - αθλητές. Για να δούμε όμως αναλυτικά όσα πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε αυτά τα περιστατικά ας ξεχωρίσουμε για πρακτικούς λόγους 2 κατηγορίες ανθρώπων που αθλούνται:
α) Νεαροί ανταγωνιστικοί αθλητές (συνήθως <=35 ετών) και
α) Νεαροί ανταγωνιστικοί αθλητές
Ο κίνδυνος αιφνιδίου καρδιακού θανάτου σε μεγάλη μελέτη στην Ιταλία έχει υπολογιστεί σε 3/100.000 ενώ στις ΗΠΑ σε ηλικίες σχολείου-κολλεγίου <1/100.000. Η διαφορά αυτή πιθανότατα οφείλεται στη σχετικά μεγαλύτερη ηλικία (12-35 στην Ιταλία έναντι 12-24 στις ΗΠΑ) και στη μεγαλύτερη αναλογία ανδρών (85% έναντι 65%) που ελήφθησαν στην ιταλική μελέτη.
Στους νεαρούς αθλητές τα συχνότερα αίτια είναι γενετικές ή συγγενείς καρδιαγγειακές ανωμαλίες, στις οποίες περιλαμβάνονται διάφορες μυοκαρδιοπάθειες όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια και η αρρυθμιογόνος δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας και η ανώμαλη έκφυση των στεφανιαίων αγγείων.
Οι απαραίτητες εξετάσεις
Από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία προτείνεται ως απαραίτητος έλεγχος η λήψη αναλυτικού οικογενειακού και ατομικού ιστορικού, η κλινική εξέταση με ακρόαση της καρδιάς με τα ακουστικά, η ψηλάφηση σφυγμών και η μέτρηση της αρτηριακής πίεσης καθώς και το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ). Αν βρεθεί κάτι παθολογικό ή ύποπτο χρειάζονται περαιτέρω εξετάσεις όπως υπερηχοκαρδιογράφημα, τρίπλεξ, τεστ κόπωσης, Holter ρυθμού 24ώρου, μαγνητική τομογραφία, στεφανιαιογραφία ή ηλεκτροφυσιολογική μελέτη.
Η αξία του ηλεκτροκαρδιογραφήματος
Το ΗΚΓ, όσο κι αν υποτιμάται (μάλιστα οι Αμερικανοί ακόμα δεν το έχουν εντάξει στις υποχρεωτικές προληπτικές εξετάσεις λόγω μη ικανοποιητικής σχέσης κόστους/αποτελέσματος) μπορεί να βοηθήσει στη διάγνωση δυνητικά υποκείμενων καρδιοπαθειών από την εφηβεία και μετά. Ειδικά στην Ευρώπη έχουν προταθεί τελευταία συγκεκριμένα κριτήρια για να βελτιωθεί η αξιοπιστία της μεθόδου. Σύμφωνα μάλιστα με τον σπουδαίο Ιταλό καθηγητή καρδιολογίας Tamburino Corrado, με τα μοντέρνα αυτά κριτήρια ΗΚΓ τα ψευδώς αρνητικά και τα ψευδώς θετικά ευρήματα έχουν περιοριστεί στο 8%. Μάλιστα, η αποτελεσματικότητα του ΗΚΓ στην ανίχνευση μυοκαρδιοπαθειών αποδείχτηκε σε μεγάλη προοπτική μελέτη στην περιοχή Veneto της Ιταλίας. Σε 33.735 αθλητές βρέθηκαν 22 με την επικίνδυνη υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια με βάση το ΗΚΓ και απ’ αυτούς μόνο οι 5 θα είχαν ανιχνευθεί μόνο με το ιστορικό και την κλινική εξέταση!
Σε άλλη μελέτη στην Ιταλία διαπιστώθηκε μείωση θανάτων σε νέους αθλητές μετά την εφαρμογή του υποχρεωτικού καρδιολογικού ελέγχου από 3,6/100.000 σε 0,4/100.000!
Βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις που μπορεί να διαφύγουν της ανίχνευσης με αυτόν τον έλεγχο όπως π.χ η πρώιμη στεφανιαία νόσος και η ανώμαλη έκφυση των στεφανιαίων αγγείων ή μια μυοκαρδίτιδα. Για τον λόγο αυτό είναι εξίσου σημαντικό οι αθλητές να αναφέρουν οποιαδήποτε ύποπτη ενόχληση κατά την άθληση.
Δεν είναι μόνο οι εξετάσεις…
Φυσικά δεν είναι μόνο οι προληπτικές εξετάσεις που μπορούν να προλάβουν ένα δυσάρεστο γεγονός. Απαραίτητη είναι και η ύπαρξη απινιδωτών για άμεση - κατά το δυνατόν - επέμβαση σε μαζικές αθλητικές διοργανώσεις ή αθλητικούς χώρους. Σε καμία περίπτωση φυσικά η ύπαρξη ασθενοφόρου, ιατρικού προσωπικού και απινιδωτή δεν θα πρέπει να θεωρείται υποκατάστατο του προληπτικού ελέγχου ούτε να αποτελεί μοναδικό στήριγμα για τη συμμετοχή σε ανταγωνιστικά αθλήματα αθλητών με επικίνδυνες καρδιακές παθήσεις, καθώς μόνο το 11% των αθλητών με υποκείμενη καρδιοπάθεια επιβιώνουν μετά από ανακοπή σε αθλητικούς χώρους παρ’ όλη την άμεση καρδιοαναπνευ- στική αναζωογόνηση και απινίδωση!
β) Αθλούμενοι ελεύθερου χρόνου
Στους αθλούμενους της κατηγορίας αυτής η συχνότερη αιτία αιφνίδιου καρδιακού θανάτου είναι η στεφανιαία νόσος. Η συχνότητα αιφνίδιου καρδιακού θανάτου σε δρομείς αντοχής και μαραθωνοδρόμους είναι από 1:50.000 προς 1:100.000. Σε αυτήν την κατηγορία η άσκηση όταν δεν εί ναι συστηματική ενδεχομένως να αυξάνει την επίπτωση οξέων στεφανιαίων επεισοδίων π.χ. εμφραγμάτων. Ωστόσο, η τακτική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο και για έμφραγμα αλλά και για αιφνίδιο καρδιακό θάνατο.
Οι απαραίτητες εξετάσεις
Και σε αυτήν την κατηγορία ο προληπτικός έλεγχος ξεκινάει με το ιστορικό, όπου δίνεται ιδιαίτερη σημασία στους παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, υπερλιπιδαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, κάπνισμα και βεβαρημένο κληρονομικό ιστορικό). Το ΗΚΓ αν δείξει ύποπτα ευρήματα είναι χρήσιμο προγνωστικά διαφορετικά δεν βοηθάει πολύ στην πρώιμη ανίχνευση υποκείμενης στεφανιαίας νόσου.
Τεστ κόπωσης
Τι γίνεται, τώρα, με το τεστ κόπωσης; Αυτό συνιστάται σε αθλούμενους άνω των 35 ετών που θεωρούνται υψηλού κινδύνου και μάλιστα όταν συνυπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες. Σε χαμηλού κινδύνου δεν θεωρείται απαραίτητη εξέταση εκτός αν υπάρχουν ύποπτα συμπτώματα στην άσκηση.
Τρίπλεξ καρδιάς; Δεν είναι πάντα αρκετό…
Το υπερηχοκαρδιογράφημα τρίπλεξ σε πολλές χώρες της Ευρώπης περιλαμβάνεται στις υποχρεωτικές εξετάσεις στους νεαρούς αθλητές (π.χ. Γερμανία, Νορβηγία, Γαλλία και Ολλανδία) αλλά δεν προτείνεται ως υποχρεωτική προληπτική εξέταση σε αθλούμενους ελεύθερου χρόνου >35 ετών καθώς δεν δίνει επιπλέον πληροφορίες αφού ένα φυσιολογικό, ή σχεδόν φυσιολογικό, τρίπλεξ δεν αποκλείει την ύπαρξη σημαντικών στενώσεων στα στεφανιαία αγγεία! Για τον λόγο αυτό στις συγκεκριμένες ηλικίες το τρίπλεξ δεν επαρκεί. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να χρειαστούν πιο εξειδικευμένες εξετάσεις όπως π.χ. Holter ρυθμού 24ώρου σε αρρυθμίες, σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου ή Stress-echo, μαγνητική τομογραφία καρδιάς, στεφανιαιογραφία ή και ηλεκτροφυσιολογική μελέτη!
Συμπερασματικά
Η άθληση είναι το «ελιξίριο της ζωής» όπως είχε τονίσει ένας σπουδαίος επιστήμονας αλλά ταυτόχρονα είναι απαραίτητος ο προληπτικός έλεγχος ιδιαίτερα για την καρδιά! Ειδικότερα στους αθλούμενους ελεύθερου χρόνου άνω των 35 ετών συνιστάται να συνεχίσουν την τακτική άθληση, χωρίς υπερβολές και εφησυχασμούς, να ελέγχουν κατά το δυνατόν τους επιβαρυντικούς παράγοντες και να «ακούνε» το σώμα τους!
*Αθλούμενοι που δεν έχουν παρουσιάσει ή δεν παρουσιάζουν συστηματικά κάποιο σύμπτωμα καρδιακής νόσου ή ενόχληση όπως δύσπνοια, πόνο στο στήθος, λιποθυμική τάση, αρρυθμία κατά τη διάρκεια ή μετά την άσκηση.
του Αλέξανδρου Μαυρικάκη, Ιατρού Καρδιολόγου
RUNNER 75
www.runnermagazine.gr